Dünya’da ve Ülkemiz’de Karikatür

Karikatür Nedir ? Karikatür Ne Değildir ?

Tanım:Fransızca bir kelime olan karikatür;o an ve toplumla alakalı her anı, olayı konu alarak abartılı bir şekilde belirten aynı zamanda düşündüren, güldüren çizgi ve resimdir.

Dünya’da Karikatür …

Mizahın önemli bir parçasını oluşturan karikatür türü ilk örneklerini antik çağlanda mağara duvarlarında belli eder. Ekinlerin biçilmesini tasvir eden bu örnek Menna mağarasında bulunmuştur. Resmin tam olarak yazıyla bütünleşemediği 1066 yılında, İngiltere’nin Normanlar tarafindan istilasını konu alan Bayeux Halısı türün ilk örneğini oluşturur. 12 yılın Japonya’sında rahiplerin kağıt rulolar üzerine resimler çizmeye başlamasıyla büyü bir ivme kazanır. Ayrıca kilise camlarına işlenmiş, okuma-yazma bilmeyen kesime hitapta önemli yere sahip olan birçok resim de karikatür özelliği taşımaktadır. Agostino Carraci, Giovanni Ben imi, Giovanni Tiepolo gibi birçok ünlü ressamın parmaklarında daha da değerlenen tür, 19 yy’ın ortasına geldiğimizde karşımıza Rodolphe Töpffer’ı çıkarır. Modem karikatürün atası olan İsviçreli Töpffer ilk panel çerçeveyi kullanrak resmi metinle özenle birleştirmiştir.

Ünlü karikatür (mizah) dergileri

• Simplidssimus-Almanya

• Krokodil-SSCB

• Le Canard Enchaine-Fransızca

• Private Eye-İngiltere

• Nebelspalter-İ sviçre

• New York Review of Boks-ABD

Türkiye’de Karikatür…

Ülkemizde ilk karikatür örneklerine Teodor Kasap’ın 1870’de çıkardığı ‘Diyojen’ dergisinde rastlanır. Sultan Abdülhamit’in baskıcı dönemine bir süre maruz kalan tür 2.Meşrutiyefin ilanıyla canlanır. Dönemin önemli ismi Cemil Cem’in çizgileriyle karikatür, batı anlayışını içine alarak istibdat dönemini, devleti ve devlet adamlarını hicveder. Karagöz, Geveze, Dalkavuk, Davul gibi dergiler dönemin siyasi karikatür anlayışını göstergesidir. Zamanla her mizah dergisi belli bir ideolojinin yandaşı olmaya başlar. Bu konuda en önemli örnek Kurtuluş Savaşı karşıtı Aydede’ ve savaş yanlısı ‘Güleryüz’ dergileridir.

Cumhuriyet dönemine geldiğimizde Cemal Nadir ve Ramiz Gökçe’yi karikatür sanatının gelişmesinde ve halkın bu türü bağrına basmasında büyük yol kat elmiş isimler olarak görürüz. Yusuf Ziya Ortaç’a ait Akbaba dergisi de dönemde yankı uyandırır.1946’da yayın hayatına başlayan, Sabahattin Ali (başyazar), Aziz Nesin, Rıfat İlgaz ve Mustafa Mim Uykusuz’un yazarlığını yaptığı ‘Marko Paşa’ Türk mizahında güzel bir yere sahiptir. Basın tarihinin en yüksek tirajlarını elde eden bu dergi İsmet Paşa ile alay ediliyor denilerek kapatılır.

1950’li yıllarda mizah farklı bir boyuta ulaşarak yazı ve sözü karikatürde saf dışı bırakır. Turhan Selçuk, Ali Ulvi Ersoy, Eflatun Nuri Koç, Selma Errtroğlu, Semih Balcıoğlu, Suat Yalaz, Nehar Nüldek, Yalçın Çetin ve Oğuz Aral bu dönemin önemli isimleridir.

Türkiye’nin sosyal, siyasi, toplumsal birçok yönünün altını çizen, halkın acısını, hüznünü, neşesini, gururunu resme ve yazıya özenle akta­ran karikatür türü günümüzde de yerini koru­maya devam etmektedir. Haftalık, aylık her türlü yayın sıklığına sahip birçok çeşidine raflarda, so­kaklarda, sınıflarda (defter kitap arasında), oto­büste, metroda (yan koltuktaki gencin elinde) ko­layca rastlayabilirsiniz. Gazetelerde de ufak ufak karşımıza çıkar mizah taneleri. Bunlarla birlikte okuyabileceğiniz yerli mizah dergilerini sıralayacak olursak; Uykusuz, Penguen, Leman, Bayan Yanı, Gırgır ve Ofu sayabiliriz. Bu renga­renk kareler ve içi dolu konuşma balonlan, son­bahar bizi terk ettiği kışın kapımızı hafifçe çaldığı şu günlerde ilaç gibi gelecek, bir fincan kahveyle birlikte kapalı havanın ruh halimizi etkilemesine katiyen izin vermeyecektir.