CERN

CERN’de dünyanın en büyük ve karmaşık bilimsel araçları kullanılarak maddenin bileşenleri olan temel parçacıklar araştırılır. Parçacıkların ışık hızına çok yakın hızlarda çarpıştırılması sayesinde nasıl etkileştikleri incelenerek doğanın temel fizik kanunları hakkında bilgi edinilir. Bu araştırmalar için kullanılan araçlar ise yüksek teknoloji ürünü parçacık hızlandırıcıları ve aygıtlarıdır. Hızlandırıcılar parçacık demetlerini çarpışmadan önce yüksek enerjilere ulaştırırken algıçlar ise çarpışmaların sonuçlarını gözlemleyerek kaydetmeye yarar.

1954 yılında 12 Avrupa ülkesi tarafından Cenevre’de Fransa-İsviçre sınırında kurulmuş olan CERN’ün bugün tam üyesi olan 22 ülke vardır. Türkiye ise 2015 yılında asosiye üye olmuştur. Türkiye 1961 yılında CERN’de gözlemci statüsünü almış ve ilk olarak 1970’lerde çeşitli deneysel programlara bilim insanlarımızın bireysel katılımları söz konusu olmuştur. Bugün 10’dan fazla CERN programında Türkiye’den araştırma ekipleri yer almaktadır.

İstanbul Bilgi Üniversitesi

İstanbul Bilgi Üniversitesi, Bilgi Eğitim ve Kültür Vakfı tarafından 1996 yılında, Türkiye’de üniversite yaşamına yeni bir soluk getirmek amacıyla kuruldu. Bilimin temel amacının bireyin mutluluğu olduğu inancıyla yola çıkan İstanbul Bilgi Üniversitesi kurucuları, birbirinden farklı düşünce, inanç ve hayat biçimlerinin hoşgörü içerisinde yan yana yaşadığı, evrensel değerlerle donanmış kültürel ve bilimsel bir ortam oluşturdu.

BİLGİ, Halic’in kıyısında geniş yeşil alanda kurulu, DASA ödüllü Enerji Müzesi’ni barındıran santral istanbul Kampüsü, Taksim’e 10 dakikalık mesafedeki Dolapdere Kampüsü, iş dünyasının hemen yanı başında yer alan Kuştepe Kampüsü ve Anadolu Yakası’nın tam ortasındaki Kozyatağı Kampüsü ile her yıl 1000’den fazla etkinliğe de ev sahipliği yapıyor. Gerek topluma değer katan, öğrencilerine “gerçek” bir üniversite deneyimi yaşatan akademik ortamı ve kadrosuyla, gerekse üniversite eğitimine kazandırdığı yeniliklerle Türkiye’deki üniversiteler arasında öncü ve yenilikçi bir rol üstlenen BİLGİ, bugün tüm dünyada tanınan eğitim kurumlarından biri.

Büyük Patlama Sahnesi

“Güneşimizin 1000 katı kadar ağır olabilen ilk yıldızlar birer fabrika gibidir Yakıtları tükendiğinde çökerler ve devasa süpernovalar olarbk patlarlar; bu sırada yaşamın yapı taşları olan ağır elementler oluşur.”

Burada, Büyük Patlama’nın ilk anlarından günümüze kadar evrenin evrimini anlatan 5 dakikalık heyecan verici bir görsel-işitsel deneyim yer alır.

Duvarlardaki metin ve grafikler ise bu öyküyü daha detaylı bir şekilde anlatır.

Parçacık Kuşağı

“Bizler CERN’de, dünyamızı ve bütün evreni meydana getiren bu küçücük yâpıtaşlarını yani temel parçacıkları inceliyoruz.”

Bu kuşakta, “Parçacıklar ne kadar büyük?” ya da “Parçacıklar nedir?” gibi soruların rehberliğinde * parçacıkların-dünyasını keşfe çıkıyoruz. Ziyaretçiler farkına bile varmadan insan ölçeğinden atom, çekirdek ve parçacıkların mikroskobik dünyasına bir animasyon yardımıyla taşınırlar.

İlgi çekici bir video animasyonu parçacıkların, bazı aracı parçacıkları alıp vererek nasıl birbirleriyle etkileştiklerini gösterir. Etkileşimli bir oyun, kütle ile enerji arasındaki ilişkiyi, parçacıkları hızlandırıp çarpıştırarak keşfetmeye davet eder. Higgs hakkında da bir video bulunmaktadır. Duvarlardaki büyük grafik panellerde ise maddenin yapı taşları ve dört kuvveti ileten aracı parçacıklar gösteriterek resim tamamlanır.Dokunmatik ekrandaki “Facebook” tarzı etkileşimli bir uygulama sayesinde ziyaretçilerin parçacıklar, onların keşif hikayeleri ve bazı özellikleri hakkında bilgi edinmeleri sağlanır.

Gizem Alanı

“Gözlenebilir maddenin tümü, evrenin sadece %4’ünü oluşturmaktadır.

Peki geri kalanı nerede?”

Bu alan, evrenin en ilgi uyandıran Dizemlerinden bazılarına ayrılmıştır. Bu gizemlerin doğurduğu büyük sorulardan bazıları, bilim insanlarının en fazla ilgilendikleri gizemler hakkındakl açıklamalarını içeren etkileşimli panellerde daha da derinlemesine ele alınıyor.

CERN Araştırmaları

İki proton demeti Büyük Hadron Çarpıştırıcısının içinde çarpıştırıldığında,Güneş’in merkezinden dahi milyarlarca kat fazla bir sıcaklık üretirler; ancak ufacık bir hacimde.”

Bu alan, CERN’deki araştırmalara ayrılmıştır. Alanın merkezindeki büyük bir ekranda, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı tünelinin kuşbakışı görüntüsü ve parçacıkların CERN’deki hızlandırıcılardaki ilerleyişini gösteren bir animasyon yer alır. Hemen yanında, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’ndaki mıknatıslardan birinin gerçek boyutta bir modeli ve ATLÂS algiç sisteminin 1:25 oranındaki maketi ile ATLAS içindeki proton-proton çarpışmalarında ‘oluşan parçacıkların izlerini gösteren büyük bir ekran yer almaktadır. Bir diğer video ekranında ise Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve dört büyük algtç sisteminin kurulumundaki önemli aşamaları anlatan bir film gösterilmektedir.

“Hastalıklara çare bulıınması, açlığı engellemek için gıda üretimi, temiz içme suyu sağlanması, doğanın korunması ve evrenin sırlarının keşfedilmesi gibi karşılaştığımız pek çok zorlu sorunun cevabı bilime dayanır.

Son bölüm, temel araştırmaların gündelik yaşamımızdaki teknolojilerle nasıl ilişkili olduğunu açıklamaktadır. Burada yer alan iki dokunmatik etkileşimli sistemde, bugünlerde hepimizin«ıradan olarak kanıksadığımız geniş teknoloji yelpazesi (televizyon, cep telefonları, uydu iletişimi, tıbbi görüntüleme, GPS, WWW, internet) gösterilmektedir.

Unutmamak gerekir ki, son yüzyıllarda bilim insanları, elektriğin doğası, uzay ve zaman arasındaki ilişki ya da atomun işleyişi hakkında bazı temel sorular sormasalardı bu teknolojiler asla geliştirilemeyecekti. Ziyaretçiler dokunmatik arayüz üzerinden farklı teknoloji alanlarını (ilaç, iletişim, elektronik, enerji) inceleyerek günümüzdeki hangi uygulamanın geçmişteki hangi temel araştırmaya dayandığını öğrenebilirler.

BİLGİ Yüksek Enerji Fiziği Uygulama ve Araştırma Merkezi (YEFAM) BILGI de Mart 2016 da kuruldu. Merkez kuruluşuyla birlikte dünyadaki en buyuk sistemi olan CERN-ATLAS deneyine Türkiye;den katılan ekiplerin çalışmalarının koordine edildiği^ ulusal projenin yürütücüsü oldu. BİLGİ aynı zamanda bir diğer CERN deneyi olan CAST kolaborasyonunda yer alan tek Türk kurumudur.

YEFAM bünyesinde ATLAS, CAST ve CMS deneylerine katılan araştırmacılar bulunmaktadır. Çalışmalarını Türkiye’deki diğer kurumlarla da iş birliği halinde sürdüren YEFAM, parçacık fiziği alanında birçok toplantıya ev sahipliği yapmaktadır. Mayıs 2016’da BİLGİ ev sahipliğinde gerçekleştirilmiş olan “Türkiye-CERN Bilgi Transferi Zirvesi” gibi etkinliklerle YEFAM, temel araştırmaların tetiklediği teknolojilerin ve endüstriyel uygulamaların aktarılması misyonunu da üstlenmiştir. YEFAM, gerek deneysel parçacık fiziği alanındaki uzmanlara yönelik, gerekse toplumu ve özellikle gençleri bilgilendirmek amacıyla düzenlediği çeşitli etkinliklerle bilime ve topluma hizmet çerçevesinde birçok çalışmaya imza atmıştır. Bu serginin İstanbul’a ilk kez getirilmesi de YEFAM koordinasyonunda gerçekleşmiştir.