Algebra nedir. Ne değildir.
LGEBRA – CEBİR
Algebra kelimesi 8. yüzyılda Özbekistan’ın Karizmi şehrinde doğan Ebu Ca’fer Muhammed bin Musa el-Harlzmi’nln yazdığı “ilm el-cabr w’al mukabala” adlı kitaptan türemiştir. Harizmi kitabında denklemlerin çözümünde kullandığı iki temel operasyondan bahsetmektedir. İlk operasyon “cebir”dir ve tamamlama, restore etme, birleştirme anlamlarını içermektedir. İkinci operasyon “mukabele” ise birbirini eksiltme, dengeleme demektir. Bu operasyonları iki örnekle açalım:
x- 2 = 12………… x = 14 Burada denklemin sol tarafın
daki 2 sağ tarafa geçirilmek suretiyle x yalnız bırakılmış; yani restore edilmiştir veya tamamlanmış/cebr edilmiştir.
x+y=y+7…….. x = 7 Burada ise denklemin her iki tarafındaki y’ler birbirlerini eksiltmek suretiyle denklemi dengelemişlerdir.
yüzyıllar içerisinde al cabr kelimesi mukabala kelimesini unutturmuş ve tek başına matematikte kullanılan algebra/cebir kelimesini türetmiştir.
Öte yandan arapça al-cabr kelimesi tahminlerin aksine Avrupa dillerine matematik alanı üzerinden girmemiştir. Arapların Endülüs’te bıraktığı kelimelerden biri de “algebraista”dır ve kırılan parçalan tekrar biraraya getiren kişiyi yani kırık çıkıkçıyı tanımlar. Ortaçağ Avrupası’nda bu iş genellikle berberler tarafından icra edilirdi. Orta- Çağlı berberlerin yani algebraistaların yaptığı bir diğer iş de kan almak aracılığıyla hastalıkları iyileştirmekti. Günümüzde berber dükkanlarının üzerinde yer alan beyaz-kırmızı fenerlerin renklerinin nereden geldiğini şimdi tahmin edebiliyor musunuz? Evet; kemik beyazı ve kan kırmızısından!
