Geçmişten Günümüze Dondurma

Herkesin evde kolayca yapabileceği bir kaç dondurma

tarifi…

Süt ve meyvelerden gelen besleyiciliğiyle vazgeçilmez bir lezzet olan dondurma, yaz aylarının favorisi.Yıllar öncesinin dondurmam kaymak diye seslenerek mahalle­leri dolaşan rengarenk tenteli, çıngıraklı dondurma arabalarını hatırlayanınız var mı? Ya daha da es­kiden dondurma fıçılarını sırtında ta­şıyarak gezen seyyar dondurmacıları? Dondurma, o yıllarda yaz sıcakları için özellikle de çocukların tükettiği vazge­çilmez serinletici bir lezzetti.

Çocuklar günün yaklaşık belli bir saatinde mahal­leden geçecek dondurmacıyı ellerinde ailelerinden aldıkları bozuk paraları sım­sıkı tutarak heyecanla beklerlerdi. Don­durmacı geldiğinde sıraya geçer, çeşit çeşit, renk renk dondurmaları seçer, kü­lahlara dolan dondurma toplarını afiyetle yerlerdi. Ağızlarına yanaklarına bulaşan çikolataları, çilekleri temizlemekse anne­lere düşerdi.

Bugün marketlerden satın aldığımız, canımız çektiğinde dondurucudan çıka­rıp kaşıkladığımız ya da sapından tutup zevkle ısırdığımız dondurmalar o eski dondurmalar gibi doğal değil artık. Don­durma tozunun, süt, süt tozu veya mey­ve sularıyla makinede çok yüksek hızda karıştırılması ya da endüstriyel kazanlar­da döndürülmesiyle elde ediliyor. Çoğu kafede yediğimiz top dondurma da öyle.

Saplı, şekilli ve paketli olanlar ilaveten işlemden geçiyor. Normalde kasap çen­geline asılıp dönerci bıçağına benzer bir bıçakla kesilerek servis edilen döv­me dondurma bile öyle. Özel lezzette el yapımı dondurma yapan mekanları veya evde kendiniz yapmayı da tercih edebi­lirsiniz elbette.

M.Ö. 5. yüzyılda Atina’da buz kaseler içinde meyve karışımları satıldığı bilini­yor ama Avrupa’da ilk bilinen dondurma­nın, boğazına pek düşkün olan Neron’un damak zevkine hizmet arayışıyla M.Ö. 4. yüzyılda ortaya çıktığı söyleniyor. Roma­lılar, dağların zirvelerinden getirdikleri karları sertleştirip top haline getiriyor ve üzerine döktükleri meyve parçacıkları ve balla tatlandırarak tüketiyorlar. Bilinen bu ilk dondurma çeşidi bir cins sorbe,yani içinde süt yok. Oysa tarihi kaynak­larda aynı dönemlerde yani M.Ö. 4. yüz­yılda Büyük İskender’in Asya seferinde donmuş bal ve süt karışımından oluşan bir tatlı tükettiği bilgisi geçiyor. Dondur­mayı süt ile yapma fikrini çok sonraları ilk Çinlilerin bulduğu söylense de bir rivayete göre Persler, yüksek yamaçlar­da çukurlar açıyor ve burada biriktirilen karları, bal, meyve, şurup, kaymak ve çeşitli baharatlarla tatlandırıp bir cins dondurma yapıyorlar ve şehirlere geti­rilen kar ve buzun saklanmasında kulla­nılan buzhanelerde yaz ayları boyunca muhafaza ediyorlardı. Bunu ne zamandır biliyor ve uyguluyorlardı belli değil ama bugün modern gündelik hayatın temeli olan birçok şey gibi buzhanelerin de ta­rihi 4 bin yıl öncesine, Mezopotamya’ya dayanıyor. Soğuk hava depolama siste­mini geliştirenler ise Persler. Perslerinkine çok benzer kaymak da kullanılan yani süt katılmış bir dondurma geleneği, bazı kaynaklara göre 13. yüzyılda Anadolu’da da var. Maraş’ın ünlü dövme dondurma­sının tarihi yaklaşık 300 yıla dayansa da Anadolu’da dondurma geleneğinin 13. yüzyıla kadar gittiği sanılıyor.

Orta Doğu ve Asya’da Dondurma

Orta Doğu ve Asya’da süt katılarak geliş­tirilen dondurma kültürünü Orta Çağ’da nedendir bilinmez unutan Avrupa’ya, sütlü karışımı Çin’de görüp tanıyan Marco Polo, Venedik ve Kuzey İtalya’da yeniden tanıştırıyor. Çin’den gelen don­durma tarifleri italyanlarca geliştirilerek çeşitlendiriliyor. Kralı II. Henri ile evlenerek Fransız Sarayı’na gelin giden Floransak Cat- herine de Medici’nin ya­nında getirdiği aşçılar sayesinde 17. yüzyılda Fransa’ya geliyor ve öyle popüler oluyor ki bu dönemde, Pa­ris’te 250’ye yakın

Çeşit Çeşit Dondurma

İster külahtan, İster kaşıkla, İster ambalajlı, saplı olsun, bugün çeşit çeşit dondurma ve dondurmalı tatlılar damakları her mevsim zevkle şenlendiriyor. Dondurma kültürü, dünyanın farkı bölgelerinde farklı şekilde gelişti. Bugün dünyanın her yerinde süt katılmayarak yapılan sorbe dediğimiz çeşidinden yoğurtla, kremayla yapı­lan sütlü versiyonlarına yüzlerce çeşit dondurma ve dondurma kullanılarak yapılan roccocco’dan kızarmış don­durmaya, rengarenk kuplara kadar birçok tatlı çeşidi var. İtalyanların Gelato denen kremamsı dondurması damak çatlatan cinsten. Fransa’da da dondurma ve dondurmalı tarifler oldukça baş döndürücü. Bir don­durma çeşidi de Maraş Dondurması. İçine sahlep katılıp özel tahta spatula ile saatlerce karıştırıldıktan sonra sert demir çubuk İle sakız kıvamına gelene kadar dövülen bu dondurma kolay erimiyor ve sakız gibi uzayan yapısıyla esprili dondurmacıların gösterilerini şenlendiriyor.

Bugünkü bilinen şekliyle dondurmanın ilk İtalya’da yapılmaya başlandığı, oradan da önce Fransa’ya sonra Avrupa ve derken Amerika’ya yayıldığı biliniyor.

olduğu söyleniyor. Dondurma ünlenerek kısa sürede Avrupa’ya yayılıyor. ABD’ye ise ancak 19. yüzyılda dondurma yapıp satmaya başlayan Jacob Fussel sayesin­de giriyor. 20. yüzyıl başında soğutucu makinelerin geliştirilmesiyle iyice yay­gınlaşan dondurmayı külaha koymayı ise ilk kez 1904’te Missouri Louis’de düzen­lenen Dünya Fuarı’nda Amerikalılar akıl ediyor.